เครดิต : คมชัดลึก 26 ก.ค. 2556
ถามกันมามากอีกเหมือนกันครับกับปัญหาเรื่องการใส่ท่อระบายน้ำดีในผู้ป่วยมะเร็งที่มีภาวะตัวเหลืองตาเหลือง โดยเฉพาะอย่างยิ่งในผู้ป่วยมะเร็งท่อน้ำดีหรือมะเร็งตับชนิดเซลล์ท่อน้ำดีที่พบบ่อยที่สุดในโลกที่ภาคอีสานบ้านเรา นอกจากนั้นมะเร็งชนิดนี้ยังพบบ่อยในชายไทยติดอยู่ใน 5 อันดับแรกมายาวนาน เพราะฉะนั้นภาพผู้ป่วยที่มีท่อระบายน้ำดีโผล่ออกมาจากหน้าท้องด้านบนขวาต่อลงถุง จึงเป็นภาพที่คุ้นตาในโรงพยาบาลบ้านเรา
ก่อนอื่นมาทำความเข้าใจกันก่อนว่าทำไมจึงต้องใส่ท่อระบายน้ำดี เป็นเพราะผู้ป่วยมีภาวะท่อน้ำดีอุดตันจากก้อนมะเร็งไปกดเบียดท่อน้ำดี ทำให้มีอาการตัวเหลืองตาเหลือง คันตามตัวและอาการอื่นอีกหลายอย่าง หากปล่อยทิ้งไว้นอกจากจะต้องทุกข์ทรมานจากอาการคันแบบที่ว่ายาอะไรก็เอาไม่อยู่แล้ว การที่น้ำดีคั่งอยู่ในตับเป็นเวลานานยังจะทำให้เซลล์ตับพัง เกิดภาวะตับแข็งจากการเกิดพังผืดในตับ การทำงานในหลายๆ ระบบที่เกี่ยวข้องกับตับก็จะเกิดปัญหาตามมา อย่างที่ทราบกันดีแล้วว่าตับมีหน้าที่มากมายหลายอย่าง ภาวะท่อน้ำดีอุดตันนั้นเกิดได้ในมะเร็งอื่นๆ ที่บริเวณข้างเคียงโตมากดเบียดท่อน้ำดีหลัก เช่น มะเร็งถุงน้ำดี มะเร็งตับอ่อน หรือจากมะเร็งของอวัยวะอื่นที่ห่างไกล แต่กระจายมาที่ตับ กลุ่มหลังนี้มักไม่ค่อยทำให้เกิดท่อน้ำดีอุดตันแต่เมื่อก้อนมะเร็งเพิ่มจำนวนหรือขนาดใหญ่มากขึ้น อาจจะมีภาวะตัวเหลืองตาเหลืองจากการที่เซลล์ตับปกติที่เหลือน้อยทำงานเลวลง
การใส่ท่อระบายน้ำดีในผู้ป่วยมะเร็งนั้นมี 2 ประเภทหลักคือใส่แบบชั่วคราวหรือใส่แบบถาวรตลอดชีวิต ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับหลายเหตุผล ที่สำคัญคือระยะของโรคมะเร็งที่เป็น สภาพร่างกายหรือโรคประจำตัวของผู้ป่วย โดยทั่วไปจะใส่ท่อระบายน้ำดีในกรณีที่มีตัวเหลืองตาเหลืองมากคือมีท่อน้ำดีโป่งพองขยายตัวชัดเจน อย่างที่ทราบกันดีว่ามะเร็งบริเวณตับและท่อน้ำดีในบ้านเรา ร้อยละ 80 มาพบแพทย์ในระยะที่เป็นมากแล้ว เพราะฉะนั้นการใส่ท่อระบายน้ำดีส่วนใหญ่จึงมักเป็นการใส่แบบถาวรตลอดชีวิต โดยเฉพาะอย่างยิ่งในผู้ป่วยที่ปฏิเสธการผ่าตัดหรือสภาพร่างกายไม่เหมาะกับการผ่าตัด ในรายที่โรคลุกลามไปมากแต่สภาพร่างกายยังดี แนะนำให้ทำผ่าตัดทำทางระบายน้ำดีใหม่โดยต่อท่อน้ำดีกับทางเดินอาหารหรือส่องกล้องทางปากใส่ท่อระบายน้ำดีทะลวงผ่านตำแหน่งที่มีการอุดตัน ทั้ง 2 วิธีหลังนี้มีข้อดีกว่าการการใส่ท่อระบายออกภายนอกตรงที่โอกาสติดเชื้อน้อยกว่า ส่วนการใส่ท่อระบายน้ำดีแบบชั่วคราวนั้นโดยทั่วไปมักรอประมาณ 4-6 สัปดาห์ให้หายเหลือง มักทำในกรณีที่โรคมะเร็งยังอยู่เฉพาะที่ สภาพผู้ป่วยฟิตดีและวางแผนที่จะทำผ่าตัดเอาทั้งเนื้อตับและท่อน้ำดีออกพร้อมกัน เพราะการตัดเอาเนื้อตับออกในขณะที่มีภาวะตัวเหลืองตาเหลืองมากนั้น มีโอกาสเกิดผลข้างเคียงทั้งในขณะผ่าตัดและตามมาหลังผ่าตัดได้มากกว่า แต่ถ้าตัดเฉพาะท่อน้ำดีออกก็ไม่จำเป็นต้องใส่ท่อระบายน้ำดีก่อนผ่าแต่อย่างใด
อยากรู้ว่าตนเองใส่ท่อระบายแบบไหน สอบถามแพทย์ผู้รักษาให้ชัดเจน แต่ไม่ว่าจะแบบไหน ที่สำคัญต้องรักษาความสะอาดรอบๆ ท่อให้ดี อย่าให้สายเลื่อน สายหักพับงอ หากมีไข้ ปวดท้อง น้ำดีออกน้อยลงก็ต้องรีบไปพบแพทย์นะครับ…ขอบอก
